เด็กและเยาวชนกับการบรรลุอรหันต์ในทัศนะพุทธปรัชญาเถรวาท โดย อาจารย์บุญมี พวงเพชร

การบรรลุอรหันต์เป็นเป้าหมายสูงสุดในการปฏิบัติธรรมทางพุทธศาสนา ซึ่งผู้ที่บรรลุธรรมขั้นนี้จะสามารถละสังโยชน์ (กิเลสที่ผูกมัดใจสัตว์ หรือ ธรรมที่มัดสัตว์ไว้กับทุกข์) 10 ประการ คือ สักกายทิฏฐิ วิจิกิจฉา สีลัพพตปรามาส กามฉันทะ พยาบาท รูปราคะ อรูปราคะ มานะ อุทธัจจะ อวิชชา ได้หมดสิ้น ในพระไตรปิฎกได้กล่าวถึงบุคคลที่สามารถบรรลุธรรมได้ (ภัพพบุคคล) ว่า “สัตว์ทั้งหลายผู้ที่ไม่ประกอบด้วยธรรมเป็นเครื่องกั้น คือ กรรม กิเลส วิบาก เป็นผู้มีศรัทธา มีฉันทะ มีปัญญาดีอาจเข้าสู่สัมมัตตนิยามในกุลธรรมทั้งหลายเหล่านี้เป็นภัพพสัตว์” (ขุ.ปฏิ. (ไทย) 31/115/117) จากข้อความในพระไตรปิฎก สามารถอธิบายได้ว่าผู้ที่จะบรรลุธรรมได้ต้องเป็นบุคคล ดังนี้ (1) ไม่ทำอนันตริยกรรมซึ่งเป็นกรรมที่เป็นเครื่องกั้นการบรรลุธรรม เช่น ฆ่าบิดา ฆ่ามารดา ฆ่าพระอรหันต์ ทำร้ายพระพุทธเจ้าห้อพระโลหิต ทำลายสงฆ์ (2) ไม่เป็นผู้ที่มีกิเลส คือ ความเป็นผู้มีความเห็นผิด (3) ไม่เป็นผู้ที่มีวิบาก คือ ปฏิสนธิจิต หมายถึงเกิดมาแล้วขาดปัญญา (4) ต้องเป็นผู้ที่มีศรัทธา ในพระพุทธ พระธรรม พระสงฆ์ (5) ต้องเป็นผู้ที่มีฉันทะ คือ ความพอใจที่จะฟังธรรม พอใจที่อบรมปัญญาให้เพิ่มขึ้น และ (6) ต้องเป็นผู้ที่มีปัญญา

 

จะเห็นว่า บุคคลที่สามารถบรรลุธรรมได้ตามที่ปรากฏในคัมภีร์พระไตรปิฎกนั้น ไม่ได้ระบุว่าบุคคลนั้นจะต้องเป็นเด็ก เป็นผู้ใหญ่ หรือ เป็นเพศอะไร และไม่ได้ระบุว่าจะต้องเป็นนักบวช เช่น พระภิกษุ สามเณร เท่านั้นที่จะบรรลุอรหันต์ได้ ในแง่นี้จึงพอที่จะกล่าวได้ว่า ทุกคนไม่ว่าจะเป็นเด็ก เยาวชน หรือบุคคลทั่วไป ทั้งทั้งชาย หญิง และ เพศอื่น ๆ ก็สามารถบรรลุเป็นอรหันต์ได้ ตราบใดที่มีคุณสมบัติแห่งภัพพบุคคลทั้งหกประการ

 

สำหรับเด็กและเยาวซึ่งมีอายุยังไม่ครบ 20 ปี บริบูรณ์ (พระวินัยของพุทธศาสนาเถรวาทไม่อนุญาตให้บุคคลที่อายุยังไม่ครบ 20 ปีบริบูรณ์อุปสมบทเป็นพระภิกษุ จึงถือว่า บุคคลที่มีอายุต่ำกว่า 20 ปี คือเด็กและเยาวชน) นั้น อายุไม่ได้เป็นอุปสรรคต่อการบรรลุธรรมแต่ประการใด ในพระไตรปิฎกมีหลักฐานปรากฏหลายแห่งที่ระบุถึงการบรรลุธรรมของเด็กและเยาวชนทั้งก่อนบวชเป็นสามเณรและหลังบวชเป็นสามเณร เช่น สามเณรสีวลี อายุ 7 ปี ได้บรรลุธรรมเป็นพระอรหันต์ในขณะปลงผมนั่นเอง (องฺ.เอก.อ. (ไทย) เล่ม 1 ภาค 1 หน้า 387) สามเณรสังกิจจะ มารดาของท่านได้เสียชีวิตตั้งแต่ท่านอยู่ในท้อง สัปเหร่อได้ช่วยท่านให้พ้นจากความตาย ในเวลาอายุ 7 ปี ได้บวช ในเวลาที่โกนผมอุปัชฌาย์ได้ให้ตจปัญจกกัมมัฏฐานท่านจึงบรรลุพระอรหันต์พร้อมด้วยปฏิสัมภิทา ในเวลาปลงผมเสร็จนั่นเอง (ขุ.เถร.อ. (ไทย) เล่ม 1 ภาค 2 ตอน 2 หน้า 466) อีกตัวหย่างหนึ่งคือ สามเณรจันทนมาลิยะ ในอดีตชาติเคยถวายผลไม้กับของหอมและดอกไม้แก่พระพุทธเจ้า ด้วยบุญนั้นเมื่อท่านเกิดอายุ 5 ปี จึงได้ออกบวชและได้บรรลุอรหันต์ในขณะปลงผมเสร็จนั่นเอง (ขุ.อป. (ไทย) 33/145) นอกจากนี้ยังมีหลักฐานในพระไตรปิฎกที่ชี้ให้เห็นว่ามีเด็กและเยาวชนอีกจำนวนมากที่บรรลุธรรมเป็นพระอรหันต์

 

สรุปแล้วจะเห็นว่า จากหลักฐานที่ปรากฏในพระไตรปิฎก เด็กและเยาวชน ไม่ว่าจะเป็นชาย หญิง หรือ เพศอื่น ๆ ก็สามารถที่จะบรรลุธรรมเป็นพระอรหันต์ได้เช่นเดียวกับผู้ใหญ่ทั่วไป ข้อสังเกตอย่างหนึ่งคือ ในบรรดาเด็กที่บรรลุอรหันต์ทั้งหมดนั้น ทุกคนล้วนแต่เคยได้สั่งสมบุญไว้มากในอดีตชาติ เมื่อเกิดมาจึงส่งผลให้มีปัญญา ในเวลาที่บวชอุปัชฌาย์มักจะนำประสบการณ์ชีวิตของเด็กมาเป็นฐานแห่งการสอน จึงทำให้เด็กเข้าใจถึงความทุกข์และรู้จักวิธีที่จะทำใจให้หลุดพ้นจากความทุกข์จนกลายเป็นพระอรหันต์ได้เร็วขึ้น