thติดต่อเรา (02) 800-2630
thติดต่อเรา (02) 800-2630

ภูตผีมาซาลัยและประเพณีความเชื่อในดินแดนเมลาเนเซีย โดย อาจารย์ ดร.ภัทรธรณ์ แสนพินิจ

ภูตผีมาซาลัยและประเพณีความเชื่อในดินแดนเมลาเนเซีย

โดย อาจารย์ ดร.ภัทรธรณ์ แสนพินิจ

               ดินแดนของชนกลุ่มชาติพันธุ์เมลาเนเซียน (Melanesia) ในดินแดนห่างไกลที่ตั้งอยู่ระหว่างเกาะนิวกินีกับเกาะฟิจิ และครอบคลุมไปถึงดินแดนในช่องแคบทอร์เรส คาบสมุทรบิสมาร์ค หมู่เกาะโซโลมอนส์ ดินแดนวานัวตู เกาะนิวคาเลโดเนีย รวมทั้งหมู่เกาะเล็ก ๆ ดินแดนเมลาเนเซียมีอัตลักษณ์ทางด้านภาษาและวัฒนธรรม รวมทั้งศาสนาและความเชื่อ รากฐานของพวกเขาคือศาสนาและความเชื่อนับไม่ถ้วนซึ่งกระจายตามเกาะและคาบสมุทรดังกล่าว แต่พบว่าในดินแดนแห่งนี้มีจุดร่วมกันของความเชื่อกล่าวคือความเชื่อวิญญาณนิยม ได้แก่ การนับถือผีหลายชนิด โดยมีการแบ่งกลุ่มอย่างหลากหลาย ได้แก่ ผีที่เกิดจากคนที่ตายแล้ว ผีสางที่มิใช่คน ภูตผีในธรรมชาติ ซึ่งพวกเขาเชื่อว่าผีทั้งหลายจะให้คุณและโทษต่อมนุษย์
               ชาวเมลาเนเซียนมีความนับถือผีป่าชนิดหนึ่ง พวกเขาเรียกว่า “ภูตผีมาซาลัย” (Masalai) เป็นผีที่อาศัยอยู่ในป่าเขาลำเนาไพร สามารถแปลงเป็นมนุษย์และสัตว์ที่มีรูปร่างประหลาด หรือใหญ่โตผิดปกติ ภูตผีเหล่านี้มีความเกี่ยวข้องกับชนกลุ่มเมลาเนเซียน พวกเขานับถือผีในฐานะผู้คอยช่วยเหลือสมาชิกของเผ่า เช่น ช่วยเหลือยามมีภัย หลงป่า จมน้ำ แต่ชาวเมลาเนเซียนเชื่อว่าภูตผีมาซาลัยจะเลือกช่วยเฉพาะคนที่ทำถูกต้องตามกฎเกณฑ์ของสังคมเท่านั้น ส่วนที่คนที่ทำผิดตามทำนองคลองธรรมจะถูกภูตผีมาซาลัยลงโทษ หรือแม้แต่การกินเนื้อสัตว์และพืชพันธุ์ในป่าโดยไม่ระมัดระวัง อาจไปกินภูตผีมาซาลัยที่แฝงตัวอยู่ในป่าเขา ย่อมทำให้เกิดความเจ็บป่วย ประสบพบความโชคร้าย และอาจถึงแก่ความตาย
               ชาวเมลาเนเซียนมีความเชื่อเรื่องภูตผีมาช้านาน พวกเขาเชื่อว่าเมื่อคนตายไปแล้ว ดวงวิญญาณจะกลายเป็นผี และจะมาวนเวียนอยู่ในหมู่บ้าน ผีมีลักษณะท่าทางเหมือนบุคคลนั้นก่อนตาย แต่บุคลิกภาพจะเปลี่ยนไปอย่างสิ้นเชิง หากคนตายในอดีตเคยเป็นพ่อมด หมอผี หรือหญิงที่คลอดบุตรตาย ชาวเมลาเนเซียนจะเกรงกลัวมาก เพราะเป็นผีร้ายที่จะก่อโทษให้กับพวกเขา แต่หากบุคคลนั้นเป็นคนดี หรือเป็นญาติมิตรในตระกูล พวกเขาจะเก็บหัวกะโหลกของญาติที่ตายมารวมไว้ที่เกาะมานุส (Manus) เพราะเชื่อว่าผีจะมาสิงอยู่ในกะโหลก พวกเขาจะเก็บดูแลกะโหลกของผู้ตายไว้อย่างดี โดยเชื่อว่าวิญญาณจะคุ้มครองปกป้องคนในตระกูล แต่หากเกิดสิ่งที่เลวร้ายกับคนในตระกูล พวกเขาก็จะถือว่าวิญญาณที่อยู่ในกะโหลกนั้นไม่อยู่แล้ว จึงจะเอากะโหลกนั้นไปทุบทิ้ง ชาวเมลาเนเซียนเชื่อว่าผีมีวันหมดอายุ หากดวงวิญญาณถูกลืมเพราะคนที่รู้จักดวงวิญญาณนั้นไม่บูชาหรือตายไปหมดแล้ว ดวงวิญญาณนั้นจะเข้าไปรวมกับธรรมชาติในที่สุด ไม่ว่าจะเป็นต้นไม้ ใบหญ้า ก้อนหิน และท้องทะเล เพื่อปกปักรักษาชาวเมลาเนเซียนสืบไป
               ในเมลาเนเซียนด้านตะวันตก รวมทั้งนิวกินี และเกาะใกล้เคียงมีความนับถือผีชนิดนี้มาก จึงจัดให้มีการสืบทอดประเพณีการแต่งกายแบบดั้งเดิมที่วาดโครงกระดูกบนร่างกายของผู้ชายในชนเผ่านั้น เพื่อมาร่วมพิธีการเต้นระบำขับร้องในเทศกาลงานประจำปี ถือว่าเป็นประเพณีสำคัญในวัฒนธรรมของชนเผ่า ซึ่งมีชื่อเสียงมากที่สุดในบรรดาหมู่เกาะ พวกเขาจะรวมตัวกันที่เมาท์ ฮาเกน (Mount Hagen) แต่ละหมู่บ้านจะแต่งกายตามความเชื่อของชนเผ่า เพื่อมาร่วมเต้นรำคล้ายกับเป็นการละเล่นอย่างหนึ่งตามประเพณีความเชื่อของพวกเขา ซึ่งถือว่าเป็นการรวมหมู่รวมพวกอันแสดงถึงอัตลักษณ์ที่พวกเขาถือปฏิบัติกันมา และสืบทอดความเชื่อจากรุ่นสู่รุ่น จุดมุ่งหมายของการชุมนุมนี้ คือการร่วมแบ่งปันประเพณีเพื่อเชื่อมสัมพันธไมตรีระหว่างกัน ดังนั้น การรวมตัวของชนเผ่าของแต่ละหมู่บ้านเป็นกิจกรรมตามวิถีความเชื่อเรื่องวิญญาณและภูตผีมาซาลัยเป็นจุดเชื่อม ซึ่งสะท้อนให้เห็นรูปแบบหนึ่งของศาสนาโบราณที่ยังคงมีอยู่ในโลกปัจจุบัน กล่าวได้ว่าสิ่งนี้ช่วยยืนยันชัดเจนว่าผู้คนมีความเชื่อในเรื่องภูตผีและวิญญาณที่เข้ามาเกี่ยวข้องกับมนุษย์ในฐานะของสิ่งที่สามารถให้คุณและโทษแก่มนุษย์ได้ ซึ่งล้วนแต่เป็นที่พึ่งทางใจของพวกเขานับตั้งแต่อดีตอย่างที่ไม่สามารถลบเลือนความเชื่อเหล่านี้ลงไปได้เลย
 
บทความฉบับเต็ม: https://www.museumsiam.org/km-detail.php?CID=177&CONID=4641