ฆราวาสกับการบรรลุอรหันต์ที่ปรากฏในพระไตรปิฎก อาจารย์บุญมี พวงเพชร

การบรรลุอรหันต์เป็นเป้าหมายสูงสุดของการปฏิบัติธรรมในพระพุทธศาสนา โดยส่วนใหญ่แล้วผู้ที่บรรลุธรรมขั้นสูงสุดนั้นมักจะเป็นพระสงฆ์ ซึ่งเป็นผู้ที่ตัดขาดจากกิจกรรมทางโลก เข้าป่าหาความสงบ และบำเพ็ญภาวนาอย่างจริงจัง ส่วนฆราวาสที่ยังต้องเกี่ยวข้องกับกิจกรรมทางโลก เช่น การทำมาหาเลี้ยงชีพ เป็นต้น วิถีชีวิตมักจะไม่เอื้ออำนวยที่จะทำให้สามารถบรรลุธรรมขั้นสูงสุดได้ เหตุนี้เอง จึงทำให้หลายคนคิดว่า “ผู้ที่สามารถบรรลุอรหันต์ได้จะต้องเป็นพระสงฆ์เท่านั้น” เพราะการบรรลุอรหันต์คือการทำลายกิเลสอาสวะและละสังสังโยชน์สิบประการได้หมดสิ้น วิถีแห่งความเป็นฆราวาสนั้นคงไม่สามารถที่จะเอื้ออำนวยให้บรรลุธรรมขั้นสูงดังกล่าวได้

          อย่างไรก็ตาม หากศึกษาพระไตรปิฎกจะเห็นว่า มีฆราวาสหลายคนที่ปรากฎในพระไตรปิฎกว่าได้บรรลุธรรมเป็นอรหันต์ ยกตัวอย่างเช่น พระสุตตันตปิฎก ขุททกนิกาย พุทธวงศ์ ได้กล่าวถึงพระเจ้าสุทโธทนะ ผู้ซึ่งเป็นพระบิดาของพระพุทธเจ้า หลังจากพระพุทธเจ้าเสร็จไปโปรด ท่านก็ได้บรรลุธรรมเป็นลำดับ สุดท้ายท่านได้ฟังธรรมกับพระพุทธเจ้าในขณะที่ท่านกำลังประชวร และได้บรรลุธรรมเป็นอรหันต์ในเพศฆราวาสนั่นเอง  อีกท่านหนึ่งคือพระนางเขมา ปรากฏในพระสุตตันตปิฎก ขุททกนิกาย อปทาน ว่าพระนางเป็นผู้ที่มีพระฉวีวรรณสวยงาม และเป็นพระมเหสีของพระเจ้าพิมพิสาร ด้วยความที่พระนางเป็นผู้มีผิวพรรณงามจึงทำให้หลงใหลในรูปร่างของตนเอง  พระพุทธเจ้าได้ไปโปรดนางโดยได้เนรมิตหญิงที่มีรูปงามดั่งเทพอัปสรคนหนึ่ง (งามยิ่งกว่าพระนางเขมา) จึงเป็นที่ดึงดูดให้พระนางเขมาจ้องมองดูอย่างไม่กระพริบตา แต่แล้วร่างที่เนมิตขึ้นนั้นก็ค่อยๆ เปลี่ยนเข้าสู่วัยต่างๆ จนกระทั่งเริ่มมีหนังเหี่ยวย่น ผมหงอก ฟันหัก และตายไปในที่สุด นางจึงเห็นความไม่เที่ยงแท้แน่นอนของชีวิต พระพุทธเจ้าทราบวาระจิตของนางจึงได้เทศนาโปรด และสุดท้ายนางก็ได้บรรลุธรรมเป็นอรหันต์ ในเพศของฆราวาสอีกเช่นกัน อย่างไรก็ตามนางได้ไปขอบวชเป็นภิกษุณีในเวลาต่อมา ตัวอย่างสุดท้ายคือ พระพาหิยทารุจีริยะ เรื่องของท่านปรากฏอยู่ในพระสุตตันตปิฎก ขุททกิกาย อปทาน และขุททกนิกาย ธรรมบท ว่าท่านเป็นพ่อค้า เดินทางไปค้าขายทางเรือ แต่เรืออัปปาง ทุกคนในเรือตายหมดยกเว้นท่านคนเดียว ท่านได้เกาะขอนไม้ลอยไปถึงฝั่ง เสื้อผ้าหลุดลุ่ย จึงได้นำเปลือกไม้มานุ่งห่มแทนและต่อมาก็เปลือยกาย ประชาชนจึงหลงศรัทธาว่าท่านเป็นอรหันต์ เมื่อคนยกย่องมากขึ้นท่านเองก็สำคัญตัวผิดคิดว่าเป็นอย่างนั้นจริงๆ ต่อมาท้าวมหาพรหมลงมาเตือนสติว่าท่านไม่ใช่อรหันต์ หากอยากบรรลุให้ไปหาพระพุทธเจ้า ซึ่งพระองค์ได้อุบัติขึ้นแล้วในโลก ท่านจึงเดินทางไปพบพระพุทธเจ้า และได้ฟังธรรม สุดท้ายก็บรรลุอรหันต์ในเพศของฆราวาสเช่นกัน

จากตัวอย่างที่กล่าวมาทำให้เห็นว่าฆราวาสก็มีคุณสมบัติที่จะบรรลุธรรมเป็นอรหันต์ได้เช่นเดียวกันกับพระสงฆ์ เหตุปัจจัยสำคัญที่ทำให้เข้าถึงการบรรลุธรรม ก็คือการรู้จักใช้สติปัญญาพิจารณาไตร่ตรองร่างกายและสิ่งต่างๆ จนกระทั่งเห็นตามความเป็นจริงถึงความไม่เที่ยง เป็นทุกข์ เป็นอนัตตา ซึ่งในที่สุดแล้ว จิตก็จะหลุดพ้นจากการยึดติดยึดมั่น และเข้าถึงความเป็นอรหันต์ในที่สุด